Co to jest "elizja"?

Grammatica

28 marca 2021

Gdy po ostatniej samogłosce pozostaje tylko cień...

Elizja

Co to jest "elizja"?

Elizja to opuszczanie ostatniej, nieakcentowanej samogłoski lub całej sylaby w słowie, po którym następuje inne słowo zaczynające się na samogłoskę.
Zadaniem elizji jest ułatwiać wymowę - jest to zjawisko fonetyczne oraz występujące w piśmie. 

Regułę “elizji” w języku włoskim widać na przykładzie jej włoskiej nazwy: 

la elisione   -   l'elisione


la + elisione      -   lelisione
una
+ elisione   -   unelisione

Oto więc końcowa samogłoska rodzajnika LA/UNA zanika przed początkową samogłoską kolejnego wyrazu ELISIONE


Dokładnie tak jak w
l’elisione / un’elisione.


l'apostrofo

Niekiedy jednak apostrof zanika i oba wyrazy łączą się w jeden, jak w wyrazach zaczynających się na a, które otrzymują przedrostek ri-, np. 


ri + addoppiare  -  raddoppiare 



W wielu przypadkach elizja jest
obowiązkowa (np. dla rodzajnika articolo męskiego lo), a w innych wykluczona (gdy końcowa samogłoska jest akcentowana), np.   


z elizją:       
l'amico   (lo+amico) 

bez elizji:   il caffè è buono   (il caffè) 



Niekiedy użycie elizji jest
fakultatywne, czyli norma uwzględnia tak formę z elizją, jak i bez, np. 


zaimek pronome lo 


Non l’abbiamo mai visto.
Nigdy go nie widzieliśmy. 
Lo abbiamo visto partire. Widzieliśmy go, jak odjeżdżał. 




Elizja dotyczy: 
rodzajników            -   articoli 
przyimków              -   preposizioni 
zaimków                  -   pronomi
przymiotników    -  aggettivi
liczebników            -   numerali

Articoli - Preposizioni articolate

Elizja jest obligatoryjna dla rodzajnika męskiego lo przed nazwami zaczynającymi się na samogłoskę: 


lo - l’amico      l’uomo      l’apostrofo      l’esercizio

Uwaga: Dla rodzajnika męskiego un elizji nie stosuje się: un amico


Elizja jest też
obowiązkowa dla rodzajnika lo z przyimkami:

dello, allo, dallo, nello, collo, sullo  


  allo    -    all’inizio                   all’utilizzo 
dello    -    dell’esercizio         dell’ambiente
nello    -    nell’uso                    nell’armadio
dallo    -    dall’interno            dall’inizio 
sullo    -    sull’argomento      sull’albero
collo    -    coll’articolo            coll’Impero Romano   



Elizję należy stosować dla rodzajników żeńskich
la i una przed nazwami zaczynającymi się na samogłoskę:  


   la    -    l’amica       l’acqua       l’università     l’ora
una    -    un’amica    un’idea       un’arancia       un’ora 


Elizję stosujemy dla wyrazów współtworzonych przez
una, np. 


(alcuna)         alcun'           
alcun'informazione         
alcun'azione          
alcun'idea


qualcun’altra
nessun’altra


Uwaga:
Elizja nie dotyczy słówka una, gdy występuje ono jako zaimek pronome:
C'era
una accanto la finestra. Była tam jakaś/jedna przy oknie.  


Elizję stosujemy także dla rodzajnika la z przyimkami: 

 
della, alla, dalla, nella, sulla, colla  


  alla    -    all’una                 all’amatriciana
della    -    dell’estate         dell’arte
dalla    -    dall’Italia           dall’uscita 
nella    -    nell’aria              nell’interpretazione 
sulla    -    sull’opinione     sull’acqua 
colla    -    coll’ipotesi        coll’arte 




Istnieją stałe i często używane zwroty z przyimkiem prostym
di, w których elizja jest obowiązkowa, jak np.  


d'accordo     d’argento     d’oro     d’epoca     d’avanzo 



Inne przykłady, gdzie zwykle stosuje się elizję dla przyimka prostego
di


d’inverno      d’autore   
d’acqua         d’arte 
d'olio            d'erba 

 

Przykłady fakultatywnego zastosowania elizji dla przyimka prostego
di


d’essere     
di essere
d'avere       di avere 
d'acqua      di acqua



Dla przyimka prostego
da elizja stosowana jest rzadko, zwykle w stałych, często używanych zwrotach: 


d’altra parte       d’allora       d'altronde       d'ora in poi 

Podobne artykuły